MESLEK SEÇİMİ
MESLEK: Sürekli bir şekilde yapılan, insan ve toplumun maddi manevi ihtiyaçlarını karşılayan,
özellikle ilgi ve kabiliyetlere bağlı olarak öğrenilmiş bir hizmettir.
MESLEĞİN İNSAN HAYATINDAKİ
ÖNEMİ: İnsanın
hayatı boyunca duyacağı ruhi tatmin ve tatminsizlik, mutluluk-mutsuzluk, bağımlılık ve
bağımsızlık ve kendini gerçekleştirme duygularında rol oynayan en büyük etkenlerden biridir.
Meslekteki kazanç durumu, ferdin bütün hayatını
etkiler. Mesela; onun eş seçimini, bakmakla yükümlü olduğu kişilerin maddi imkân ve imkânsızlık içinde
yaşamalarını bile etkiler.
MESLEK SEÇERKEN DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN TEMEL ÖZELLİKLER ŞUNLARDIR:
•
Mesleğin
tarihçesi,
•
Mesleğin
önemi, sosyal çevre ve meslek ilişkisi
•
Mesleki
görevler,
•
Meslekte
çalışanların sayısı,
•
Mesleğe
giriş şartları, imkânları,
•
Mesleğe
hazırlık,
•
Mesleki
organizasyonlar olup olmadığı,
•
Meslekte
staj süresi ve çıraklık,
•
Meslekte
yükselme imkânları,
•
Birbirine
yakın meslekler,
•
Çalışma
şartları,
•
Çalışma
ortamı,
MESLEK SEÇİMİ: Bu gün her meslek kişiden
belirli niteliklere sahip olmasını gerektirir. Kişi kendi zekâ ve kabiliyetlerine, ilgi ve eğilimlerine
en uygun olan meslek alanlarına yönelmelidir.
Meslek seçiminde en önemli faktör meslek olgunluğudur.
Meslek olgunluğu, ferdin seçeceği mesleğe
bedeni, zihni, duygu hayatı ve karakter bakımından yeterli olgunluğa sahip olup olmamasıyla ilgilidir.
Ergenlik döneminde bulunan bir kişiye, içinde
bulunduğu gelişim döneminin özellikleri önemli bir takım problemler çıkarır. Çünkü bu dönemde genç
bocalama dönemindedir ve kendine bir hayat felsefesi kurmak zorundadır. Bu dönemde genç kendi gerçeklerini dikkate almadan,
kendine hayali meslekler seçer. Bunlara genelde “Ergenlik Meslekleri” adı verilir.
Okulun duyguya dayalı atmosferinden, mesleğin
soğuk ve katı havasına geçiş, geniş bir davranış hürriyetinden kısıtlı bir
alana, akranlar arasından genellikle yaşlı meslek mensupları arasına katılma gibi durumların
hepsi, iş hayatına atılışta bir dönüm noktasıdır. Bu durumun problemsiz bir şekilde
atlatılabileceğini düşünmek yanlıştır Çünkü sanayi toplumu; fertleri başarılarına
göre değerlendirir.
Alanlarında yetenekli olanlar yükselir. Diğerleri
toplumun alt tabakalarında yer alırlar. Yani bir elenme ve ayıklanma sürecine tabi tutulurlar.
İLGİLER: Donald Super’e göre ilgiler 3 grupta toplanabilirler.
A) İfade
edilmiş ilgi
B) Davranışla
ortaya konan ilgi
C) Ölçülen
ilgi
15 yaşlarındaki ilgiler:
Bu yaştakilerin
çoğu meslek seçimlerinde oldukça kararsızdır.
Doktor, artist ve yazarlık gibi meslek adlarını
söylemek yerine genellikle “tıbba gitsem, sahneye çıksam, gazeteci olsam” gibi tercihlerini üstü kapalı
bir şekilde dile getirirler,
Başarıya giden yol çok çalışmaktan geçmez, başarı
programla gerçekleşir.
ÇAĞDAŞ İNSANIN EN ÖNEMLİ KARARI: MESLEK SEÇİMİ
Meslek, bir kimsenin
hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplum tarafından belirlenmiş ve belli bir
eğitimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı faaliyetler bütünüdür. Mesleğin sürdürülmesinde etkenlerden
biri olan kazanç bireyin meslek seçimi kararını etkileyen tek etmen değildir. Bu kararı etkileyen sosyal
statü, düzenli yaşam gibi farklı doyum kaynakları da vardır. Kazanç sağlama gibi sorunu olmayan kişilerin
mesleki faaliyetlerini sürdürmelerinin ya da bazı bireylerin az gelir getiren meslekleri çok gelir getiren mesleklere
tercih etmelerinin nedeni de budur.
Meslek, bireyin yeteneklerini,
kendini geliştirme ve gerçekleştirme yoludur. Bireyin kişilik özelliklerini, ideallerini, hayat görüşünü,
değerlerini belirler. Birey gününün büyük bir kısmını işinde geçirir. Bireyin yaptığı
faaliyet ilgi ve yeteneklerine hitap ediyorsa kişi mesleki açıdan doyum sağlar. Mesleki doyum ise, genel doyuma
yansır. Bir nevi bireyin hayatta mutlu olması kendi özelliklerine uygun doyum sağlayacağı meslek
seçmesine bağlıdır.
Meslek seçimindeki kararı
bireyin, işindeki başarı ve başarısızlığını da etkiler. Her birey farklı
ilgi ve yeteneklere sahiptir. Her meslekte farklı yetenekleri gerektirir. Bir kimse sahip olduğu nitelikleri gerektiren,
sahip olmadığı nitelikleri gerektirmeyen mesleklerde başarılı olur.
Günümüzde meslek seçeneklerinin
artması, buna bağlı olarak meslekte uzmanlaşmanın artması, mesleğe hazırlanmanın
uzun süreli eğitimi gerektirmesi seçme işleminin önemini arttırmaktadır.
Bireyin seçim yapmak
zorunda olduğu meslekler geniş bir yelpaze göstermektedir. Tüm bunlar doğru ve gerçekçi seçim yapma zorunluluğunu
artırmaktadır.
Bireyin gelecekteki
yaşam tarzını belirlemesinde dönüm noktası olan mesleki tercihini yaparken doğru ve isabetli karar
verebilmesi için izleyebileceği basamaklar şöyle sıralanabilir:
1.Bireyin yeteneklerinin
belirlenmesi (Ben
neler yapabilirim?)
Yetenek, belli bir eğitimden
yararlanabilme gücüdür. Bireyin hangi eğitim programında başarılı olabileceğini gösterir. Yetenek,
meslekteki başarıyı etkileyen etmenlerden biridir ve temel gerekliliktir. Seçtiği mesleğin gerektirdiği
en az yetenek düzeyine sahip olmayan bireyin, o meslekte başarılı olması olası değildir. Bunun
yanında sahip olduğu yeteneklerin, kapasitenin altında bir yetenek düzeyi gerektiren mesleğe yönelen bireyin,
meslekte doyum sağlaması da mümkün olmayacaktır.
Akademik yeteneğin,
okulda derslerdeki başarının ya da başarısızlığın araştırılması,
sözel ya da sayısal düşünme yeteneklerinden hangisinde daha başarılı olduğunun belirlenmesi
gerekir. Bunun için bireyin Fen, Sosyal, Matematik, Türkçe derslerindeki başarısı
bir ölçüt olacaktır. Bunun dışında cisimleri üç boyutlu görebilme, şekiller arasındaki benzerlik
ve farklılıkları bulabilme gücünün belirlenmesi de araştırılması gereken yetenek alanıdır.
Sayısal düşünme
gücüne sahip olmayan, Fen, Matematik gibi sayısal derslerde başarılı olmayan bir bireyin Tıp fakültesi,
Diş hekimliği, Mühendislikler gibi Matematik-Fen puanı ile öğrenci alan yüksek öğretim programlarında
başarılı olması mümkün değildir. Cisimleri üç boyutlu görebilme, bir evin planına bakarak o
evin yapılış halini göz önünde canlandırabilme, bir şeklin açılımını düzlem üzerinde
çizebilme gücüne sahip olan birey mimarlık eğitiminde başarılı olabilecektir. Sözcükleri ustalıkla
kullanamayan, zengin bir sözcük dağarcığına sahip olamayan kişinin dil ve edebiyat programında
başarılı olması beklenemez.
2.İlgi
Alanlarının Belirlenmesi (Ben neleri yapmaktan hoşlanırım?)
Yetenekler, bireyin
hangi eğitim programında daha başarılı olabileceğini gösterirken ilgiler, bireyin hangi faaliyetlerle
uğraşmaktan zevk duyacağını belirler ve işin özüne iner. İlgiler, yeteneklerle ilişkilidir.
İlgi duyduğumuz alanlar çoğunlukla yetenekli olduğumuz alanlardır.
Seçilecek olan mesleğin,
insanlarla diyaloğu, onları yönetmeyi, yönlendirmeyi, onlara hitap etmeyi, yardım etmeyi yoksa insanlarla değil
de objelerle uğraşmayı gerektiren faaliyetlerimi içermesinin belirlenmesi, bunun dışında edebiyata,
müziğe, güzel sanatlara karşı olan ilgilerinde belirlenmesi gerekir.
Birey; ilgi duyduğu,
hoşlandığı işleri severek yapar. Bireyin ilgi duymadığı faaliyete yönelmesi hem mesleki
doyumunu hem de başarısını olumsuz olarak etkileyecektir.
İnsanlara yardım
etmekten, insanların sorunlarını dinleyip sorunlarına çözüm aramaktan zevk almayan bir psikoloğun
ne kendisine ne de kendisinden yardım isteyen kişiye faydası olacaktır.
3.İş
Değerlerinin Belirlenmesi (Ben ne istiyorum)
Yetenek ve ilgilerin
belirlenmesinin ardından bireyin meslekteki beklentilerini tanımlaması gerekir. İş değerleri,
bireyin meslekte nelere önem verdiğini, mesleki faaliyetin sonunda elde etmek istediği olanakları gösterir.
Kazanç, yaratıcılığı
kullanma, liderlik, yeteneğini kullanma, işbirliği, ün sahibi olma, sosyal statü, düzenli yaşam, değişiklik
gibi iş değerleri vardır. Birey bu değerlerden kendisi için önemli olanları belirlemeli. Kendisine
belirlediği bu değerleri sağlayacak mesleğe yönelmelidir. Ancak ilgi ve yeteneklerini de göz ardı
edilmemesi gerekir.
Meslekte düzenli bir
yaşama, sosyal statüye, işbirliğine, yaratıcılığın anlatım bulmasına önem
veren birey kendisine bu beklentilerini sağlayabilecek olan 'öğretmenlik' mesleğini tercih edebilir.
4.Kişilik
Özelliklerinin Belirlenmesi (Karakterim Nasıl?)
Meslek seçimi, bireyin
kişiliğinin yansımasıdır. Bireyin meslek seçiminde isabetli olması kişilik özelliklerini
çok iyi tanıyıp bu özellikleri gerektiren mesleklere yönelmesine bağlıdır.
Bireylerin çok farklı
kişilik özellikleri vardır. Atak, girişken, çekingen, uysal, hırslı, idealist, hayal gücü zengin,
realist, mantıklı, sinirli, kendi başına buyruk, alçak gönüllü, düzenli, kurallara bağlı vb.
çok çeşitli kişilik özellikleri bulunur. Bireyin sayılan bu özelliklerinden hangilerine sahip olduğunu
belirlemesi, seçimini bu doğrultuda yapması gerekir.
İkna gücü yüksek,
dışa dönük, insanlarla devamlı ilişki halinde olan girişimci niteliklere sahip olan birey avukat,
politikacı ya da pazarlamacı olabilir.
Kurallara bağlı,
düzenli, statüye önem veren, sorumlu, nesnelerle uğraşmaktan hoşlanan bireylerin, bankacılık, büro
memurluğu, muhasebe gibi mesleki yönelmeleri isabetli olacaktır.
5.İlgi
Duyulan Mesleklerin incelenmesi
Bireyin kendini yukarıda
açıklanan şekliyle tanımasının ardından ilgi duyduğu meslekleri tanıması gerekiyor.
Bireyin meslekler hakkında araştırmasını;
a)Meslek mensuplarının
yaptığı temel faaliyetler
b)Çalışma
ortamı
c)Çalışma
koşulları
d)Çalışanlarda
aranan nitelikler
e)Mesleğe hazırlanma
f)İlk işe
giriş
g)Meslekte ilerleme
h)Kazanç
ı)İş
bulma olanağı ve mesleğin geleceği konularında yoğunlaştırması gerekir.
Bilgi toplamak için,
meslekleri tanıtan klavuzlardan, rehber kitapçıklarından, mesleki tanıtım seminerlerinden, okullardaki,
dershanelerdeki rehberlik servislerinden, o mesleğin mensuplarından yararlanılabilir. Karar aşamasında,
gerekli alt yapıyı anlatıldığı şekilde oluşturan birey, sahip olduğu ilgi, yetenek
ve kişilik özelliklerini düşünüp bu özelliklerini gerektiren ilgi duyduğu meslekte karar kılabilir.
Üzerinde durulacak temel
nokta bireyin kendini olmak istediği gibi değil olduğu gibi objektif olarak tanıması, ilgi duyduğu
meslekleri de olumlu, olumsuz özellikleriyle tanımasıdır. "Ne kadar çok kazanabilirim?" yerine "Ben hangi işi
en iyi şekilde yapabilirim?", "Hangi ortamlarda ve koşullarda çalışmaktan mutlu olurum?" sorularına
gerçekçi olarak yapılacak incelemeden sonra samimi olarak cevap vermektir.
Gencin meslek seçimi
kararını etkileyen etmenlerden biri de anne-babanın genç üzerinde oluşturduğu baskıdır.
Birçok ebeveyn çocuklarını bol kazanç getiren saygın mesleklerde görmek isterler. Ya da kendi ulaşamadıkları
meslekleri seçmelerini arzu ederler. Meslek seçimindeki kararını net olarak belirlemeyen birey bu baskılardan
etkilenir ve ailesinin istediği mesleğe yönelir. Birey bu şekilde seçtiği mesleğin, kendine uygun
olmadığını zamanla anlar. Kendi arzuladığı mesleğe ulaşmak için ya öğrenimini
yarıda keser, ya da öğrenimini tamamladıktan sonra tekrar bir hazırlığa girişir. Bu durum
genç için zaman ve emek kaybı yaratır. Bu tip durumlara düşmemek için bireyin kararını kendisi vermesi,
bu karar doğrultusunda ailesini ikna etmesi anne babanın da gencin bu kararına saygı göstermesi gerekir.
Kişilik özelliklerinize,
yeteneklerinize, günün koşullarına uygun, bilinçli bir meslek seçimi, toplumda sağlıklı, mutlu, kendi
kendisiyle barışık insanlarında sayısını da çoğaltacaktır.
YARINA
YATIRIM YAPMADAN YARINI KAZANAMAZSINIZ,
YARINA YATIRIM YAPMADAN YARINI HAK EDEMEZSİNİZ.